COVID-19 ALGORİTMASI
HİPOTEZLER
Hipotez 1: Covid-19 bir veya birkaç devletin kendi aralarında anlaşarak yaptıkları bir pandemi deneyidir,
Hipotez 2: Covid-19 devletlerin reaksiyon mekanizmasının ve kapasite kullanımının test edildiği çok ciddi bir askeri/sivil deneydir,
Hipotez 3: Covid-19 2008 yılından beri süregelen ekonomik küresel krizin (eskiyen şeylerin yenilenmesi ihtiyacı) yok edilmesi amacıyla yeni üretim kanallarının açılması çalışmasıdır,
Çok daha fazla hipotez üretmek mümkün iken, üretimi bırakıp hipotezin ne olduğuna bir bakalım. Hipotez, olaylar arasında ilişkiler kurmak ve olayları bir nedene bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli sayılan bir önerme şeklinde tanımlanıyor. Bilimsel bir ifadenin hipotez kabul edilebilmesi için sınanabilmesi gerekiyor. Deney ve testler sonucunda “sürekli olarak” varsayılan sonucu veren hipotezler “teori (kuram)” statüsüne alınıyorlar (Wikipedia).
Denenmiş ve olgunlaştırılmış olan Halford John Mackinder’in (1861-1947) Kara Hakimiyeti Teorisi, Nicholas Spykman’ın (1893-1943) Kenar Kuşak Hakimiyeti Teorisi, Alfred Thayer Mahan’ın (1840-1914) Deniz Hakimiyeti Teorisi, Alexander De Seversky’nin (1894-1974) Hava Hakimiyeti Teorisi yanında, Covid-19 da, adı sonradan açıklanacak bir devletin veya özel bir şirketin (mesela Elon Musk’ın SpaceX projesinde olduğu gibi) Uzay Hakimiyeti’ni de içeren yeni bir dünya hakimiyeti teorisinin bir parçası olarak olarak ortaya çıkar mı?
Hipotezler, tezler, algoritmik yaklaşımlar, teoriler, bilimsel sonuçlar, insan psikolojisi, toplumu kontrol altında tutma isteği, kısıtlamalar, önüne geçilemeyen elektronik genleşme kafalarımızı karmakarışık ediyor. Yaşadığımız dönem itibariyle dünyada kuşaklar arasındaki farklılık hiç bu kadar büyük olmamıştı. “Covid-19 gençlere bir şey yapmıyor, ama yaşlıları ve hastaları en çok etkiliyor” yaklaşımı “acaba küresel bir soykırım mı yapılıyor?” hipotezini de akıllara getiriyor, fakat bunu dile getirmekten çekiniyorlar. 5,7 milyon tanı, 353 bine yaklaşan ölüm oranı (31 Mayıs 2020 itibariyle) ile birçok ülkenin emekli ödemeleri yükünün azaldığı bile konuşuluyor.
Sürekli yapılan testler, hızlı ilaç deneyleri, yeni yeni kitlesel istatistik sonuçları, karşı açıklamalar, antitezler, karşı gösteriler, ikinci ve üçüncü dalganın korku pencerelerinin açılması bize pandemik yaklaşımın başka yüzlerini de gösteriyor olabilir. Bu bir felaket tellalığı değil, bir komplo teorisi de değil. Sadece seyretmekle kalmayıp daha ciddi bir şekilde sorgulayıp yazmak da insani olarak görevlerimiz arasında.
Kargaşanın ışığında aklıma gelen sorular aşağıya doğru sıralanıyor. Cevapların çok ilginç olacağını sanıyorum.
DENİZCİLİK
– Koca koca yapılmış 4000-5000 kişi kapasiteli dev kruvaziyer gemileri ve çalışanları ne olacak?
– Pandemi sürecinde kruvaziyer gemiler çalışamayacağından hangi limanları işgal edecekler, masrafları karşılayamayan şirketler gemileri kime/kaça satacak?
– Kruvaziyer gemilerde kapasite azaltımı yapılsa bile kapalı mekan havalandırma sistemleri yenilenecek mi?
– Konteyner limanlarının önemi artacak mı?
– Offshore terminallerin sayısı artacak mı?
– Terminal işletim ve transfer sistemlerinde değişimler olacak mı?
– Deniz nakliyatını takip eden mobil ve elektronik kontrol sistemleri ne kadar gelişecek?
– Ham petrol ve bileşenlerini taşıyan tanker ve kimyasal gemilerin artan denizde kalma süresi nedeniyle gemi inşa teknolojisinde değişimler olacak mı?
– Karadaki ham petrol depolarının kapasitesinin sınırlı ve dolu olması nedeniyle gelecekte yüzer dev depoların kullanılması düşünülebilir mi?
– Küçük tanker gemilerin önemi artacak mı?
– Uzak yol seyirlerinde pandemik hastalıkların ülkelerarası transferi sağlanırsa nasıl bir müdahale sistemi gerçekleştirilecek?
– Liman kontrollerinde vize ile birlikte aşı/test belgesi sorulacak mı?
TURİZM / SEYAHAT
– Deniz turizminde plajlar, soyunma kabinleri, havuzlar nasıl yapılanacak?
– Herşey dahil sisteminin sonuna mi gelindi?
– Konaklama tesislerinde, havaalanlarında, uçaklarda klima ve sanitasyon sistemleri değiştirilecek mi?
– Aşı/test belgeli deniz seyahati (kendi teknenizde bile) mi yapılacak?,
– Yurtiçi/yurtdışı uçuş işlemlerinde zorunlu sağlık sigortası talep edilecek mi?
– Uçak tuvalet sistemleri, koltuk oturma aralıkları değişecek mi?
DOĞAL / SOSYAL HAYAT
– Covid-19 hayatımızın yeniden değişmesi gerektiği anlayışını zorlayacak mı?
– Şehir içi flora ve fauna sisteminde değişiklikler olacak mı?
– Evcil hayvanlar ileride virus yayılmasında etkin rol üstlenebilir mi?
– AVM’ler gelecekte hastane veya okullara dönüşebilir mi?
– Şehir imar planları yığın yaşam standardından müstakil yaşam standardına geçebilir mi?
– Yeşil alanların yapılandırılmasında fırsattan istifade edilecek mi?
– Murphy Yasalarının bir çoğunun gerçekleşebileceğini düşünmek hata mıdır?
– Kaliteli yaşama isteğinin artması kaçınılmaz olacak mı?
– Doğal/vahşi yaşam şehir içlerine ne kadar sokulacak?
– Suyun petrolden daha değerli olduğu anlayışı ne kadar artacak?
– Gökdelenler kullanım dışı mı kalacak, ne olacaklar?
– Toplu yaşam şartları değişecek mi?
– Dedikodu azalacak mı?
– Anlayışlar değişecek mi? Örneğin nasıl para biriktirilecek, önemi artan planlamalar nasıl yapılacak?
– Sürdürülemez denen şeylerin gerçekte daha uzun süreceği görüldüğünde (sürekli maske takma, sürekli dezenfekte olma gibi), bu durumun psikolojik yansımaları neler olacak?
SİYASET
– Pandemi yeni siyasi figürlerin ortaya çıkmasına neden olabilir mi?
– Yerel yönetimlerin ve STK’ların halk ile bütünleşmesi siyasal sistemi etkileyecek mi, seçim sistemleri değiştirilebilir mi?
– Pandemi süreci siyasal yönetimin otoriterleşmesini ne kadar artıracak, bu nedenle merkezileşme artabilir mi?
– Otoriterleşme toplumsal sıkıntı haline dönüşebilir mi? Amerikalı George Floyd’un bir polis memuru tarafından öldürülmesi karşısında artan olaylarda virüsün göz ardı edilmesi, çoklu ve birleşik toplumsal gösterilerin yayılması, ordunun olaylara müdahil olması, siyasilerin kışkırtıcı beyanları otoriterleşmeye ve merkeziyetçiliğe bir örnek teşkil eder mi?
EKONOMİ
– Tüketici alışkanlıkları değişecek mi?
– Mobil cihazlar yaşamımızın her alanına girecek mi?
– Gıda ambalaj sistemleri, market raf düzeni, el değmeden seçme yöntemleri ne kadar hızlı değişecek?
– Artan internet alışverişinde garanti ve sigortalama süreçleri nasıl yapılacak?
– Tarım politikalarında sıkı değişim olacak mı?
– İthalat rejiminde ne tür değişiklikler olacak?
– Döviz darboğazı milli üretim faktörünü ne kadar kamçılayacak?
– Hammadde ithalatı azalacaksa, yerli hammadde üretimi hangi sektörleri tetikleyecek?
– Aile işletmelerinin yükselişe geçeceğini varsayabilir miyiz?
– Tohum güvenliği ve yerli ürün yetiştirme yöntemleri çok mu hızlanacak?
– İnsiyatifin tabana yayılması gerekliliği desteklenecek mi?
– Home office çalışma şartları iş hayatına ne tür yenilikler getirecek?
– Maliyetler azalacak mı?
– Verimli çalışma sistemleri daha çok konuşulacak mı?
– Temkinli ve risk odaklı çalışma yöntemleri benimsenecek mi?
– Yeni tedarik zincirleri ve lojistik sistemleri nasıl olacak?
– Veri analistlerine olan ihtiyaç nasıl karşılanacak?
– Risk yönetim birimleri nasıl çalışacak?
EĞİTİM / KİŞİSEL GELİŞİM
– Okul sınavları/test sınavları yerine hangi sınav sistemleri geliştirilecek?
– Eğitim sisteminin kalitesi artarsa ne kadar artacak?
– Personelin kendini iyi yetiştirmesi gerekecek, bunun yöntemi nasıl olacak?
– Kişisel yetenekler daha belirgin ortaya çıkacak, bu yeteneklerin hızlı tespiti nasıl yapılacak?
SAĞLIK
– Covid-19 salgınının ilk değil son da olmayacağı bilincinde miyiz?
– İnsanların gelecek kaygısı artacak mı?
– Davranış stillerimiz ilerleyen aşamada diğer toplumlarla benzeşecek mi?
– Yeni bireysel spor dalları çıkacak mı?
– İnsanların psikolog arayışı artacak mı?
– Sosyalleşmenin azaltılması ve kısıtlanmasının sonucu ne olacak?
– Sosyal mesafe sonradan insanların içine kapanmasına neden olabilir mi?
– Sanitasyon ve dekontiminasyon sistemleri değişecek mi?
GELİŞECEK SİSTEMLER
– Uzaydan kontrolü sağlayan uydu sistemleri yapılacak mı?
– Uzayda kolonileşme çabaları artacak mı?
– Ticari şirketler kamu güvenliği konusunda devletten daha fazla söz sahibi olabilecekler mi?
– Alternatif enerji kaynakları ve enerji aktarım sistemleri neler olacak?
– İletişim sistemleri değişecek mi?
– İnternet bazlı radyo ve televizyon sistemleri artacak mı?
– İnternet hızı ne kadar yükseltilebilecek, küresel Wi-Fi düşünülebilir mi?
SON SORU
– İnsanların olmaz dediği şeyler olacak mı?
Bu yazım 1.6.2020 tarihinde Deniz Ticaret Gazetesinde yayınlanmıştır
