EV KİRAMI YILAN BALIĞI İLE ÖDEYEBİLİR MİYİM?
EV KİRAMI YILAN BALIĞI İLE ÖDEYEBİLİR MİYİM?
Sadece gemiler konusunda yazmıyorum. Deniz, göl, nehirlerde olabilecek ilginç detayları da tespit etmeye çalışıyorum. Bu yüzden deniz canlıları da konumuzla alakalı hale geliyor.
BÜYÜK PEHRİZ
Büyük Perhiz veya Lent, Hıristiyanların Paskalya döneminde, 40 gün boyunca hayvansal gıdaları yememek kaydı ile tutulan bir oruç. Bu oruç İslamiyet’teki oruç kavramının aksine mutlaka yemek yememe yasağı anlamına gelmiyor. Nelerin yenilip nelerin yenilemeyeceğine dair kısıtlamaları kilise ortaya koyuyor.
Aslında kilise et gibi belirli gıdalar için kısıtlamalar koyar ya da yemeğin ne kadar yeneceğine dair tavsiyeler verir. Bu nedenle Lent sırasında etsiz yemek seçenekleri inananlar tarafından sıkça araştırılan bir konu. Ama bin yıl önce işler böyle değildi.
Bizim konumuz yemek tarifleri değil,
Bin yıl önceki inanç, gıda ve piyasa ekonomisi, hurafe, uyanıklık, yetersiz bilim arasındaki ilişkileri çözümlemeye çalışacağız.
Bilim ilişkiyi çözmede en önemli aracımız olacak.
EKONOMİK DURGUNLUK
11. yüzyıl başları. İngiltere.
Nüfus gittikçe artıyor. İklim değişiyor. Kilise, derebeyler ve krallık halkın üzerinde ana etken yönetimler. Üretim sınırlı. Tarım alanları kısıtlı. Nakit para sıkışıklığı var. Halkın elinde para yok. Mallar mecburen takas yöntemiyle el değiştiriyor.
ŞEHVET, LİBİDO, ORUÇ
Kilise Lent nedeniyle et yemeyi yasaklamış, ama neden et yemek yasak? Çünkü o dönemdeki kilise inancına göre et ile şehvet arasında bir bağlantı olduğu düşünülüyor ve bir cinsel birlikteliğin ürünü olan eti yemenin de kişiyi şehvetli yaptığına inanılıyordu.
İlave bir inanışa göre de, tabii ki o dönem için konuşuyoruz, balık yemek libidoyu harekete geçirmiyordu. Bu durumda balık yemeğe izin veriliyordu.
Eksik bilimsel araştırmalar, yetersiz deneysel gözlemler, yanlış varsayımlar, klasik otoritelerin yetersiz kabulleri sayesinde Orta Çağ Avrupası yılan balıklarının eşeysiz ürediklerine inanıyor ve bu anlayış yılan balıklarını Lent yemekleri arasında başköşede tutuyordu.
DOMESDAY BOOK
1066 yılında İngiltere tahtına geçen I. William ülkenin kaynaklarının ne olduğuna dair bilgi eksikliğini 1085 yılında başlattığı bir çalışma ile öğrenmeye başladı. 1086 yılında çalışma “Domesday Book” adıyla kitap haline getirildi.
İşte yılan balıkları bu çalışma sayesinde İngiliz ekonomisi içindeki değerini ortaya koydu. Çalışmaya göre yılan balığı ile ödenen kiraların toplam tutarı diğer tüm vergilerden ve ödemelerden daha fazla tutuyordu. Üstelik yılan balığı sadece halkın kendi arasında kullandığı bir ekonomik enstrüman değildi. Krallığa yapılan ödemelerde de kullanılmıştı.
YANILAN RAHİPLER
Yılan balığının popüler olmasının en önemli nedeni rahiplerdi. Balığının üreme şeklindeki gariplik rahiplerin yanılmasına yol açtı. Eşeysiz zannedilen üremenin aksine balıkların çok farklı üreme şekilleri vardı. Rahiplerin gözlemleri yetersiz kaldı, bilim yetersiz kaldı, anlaşılamayan çoğalma yılan balığının kutsanmasına neden oldu.
Yılan balığına katılan ün sayesinde kiralar balıkla ödendi, mallar balık karşılığında satıldı, vergiler balık ile ödendi. Halk durumdan çok memnundu. Çünkü göl ve denizlerdeki yılan balığı popülasyonu inanılmaz derecede yüksekti, tutulan balıklar hem besin kaynağı oluyor hem de para yerine geçiyordu.
Balığın saltanatı 1348 yılına kadar sürdü.
KARA VEBA SALGINI
Üç yıl süren büyük veba salgını yüzünden tüm ekonomi çöküverdi. Avrupa nüfusu yarı yarıya azaldı, tarım alanları ekilemediğinden otlak haline geldi. Oluşan negatif etmenler sayesinde piyasada mevcut olan paradan kişi başına düşen pay arttı. Aşırı genişleyen otlaklar sayesinde büyük ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği hızla ilerledi. Kurulan çiftlikler sayesinde üretim arttı, et tüketimi halkın beslenmesinde önemli bir yer aldı.
NOSTALJİK TURTA
İngilizlerin ödeme ve borç dengesi içinde 300 yıl aşırı tüketilen yılan balığına talep azaldı ve gittikçe yok oldu. Nostaljik olarak hala leziz turtalar yapan “Pie and Mash” adlı restoran 1862’den beri Londra’da ağırlıklı olarak yılan balığı kullanıyor(muş).
Bülent YANAŞIK
DenizEskisi
